Gezegenler isimlerini nereden alıyor

Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün; Güneş sistemindeki 8 gezegen… Plüton’un ise, bilim insanları tarafından gezegen olup olmadığı tartışılmaktadır. Gezegenlikten çıkarılan Plüton için, kimileri yeniden gezegen sayılsın derken, kimileri ise; gezegen olmadığında karar kılıyor.

Her biri ayrı ayrı form ve renklerde olan bu gök cisimleri, Güneş’in etrafında dönmekteler... Çağlar boyunca insanoğlu gökyüzü ile ilgilenmiş ve yüzlerce yıl önce bile, bu gezegenleri keşfetmeyi başarmıştır. Güneş sistemindeki gezegenler isimlerini Dünya hariç, Yunan ve Roma mitolojisinden almaktadır. Peki, insanlar bu isimleri seçerken, neye göre karar verdiler? İşte ilginç detaylar…

Teleskop icat edilmeden önce insanlar tarafından bilinen gezegenler Merkür, Venüs, Jüpiter, Mars ve Satürn idi. Ancak, gezegenlerin varlığının bilimsel ve resmi olarak insanoğlu tarafından keşfedilmesi 1781 yılında Uranüs’ün keşfi ile başlamıştır. Gök bilimciler bu alandaki çalışmalarını sürdürerek, 1846 yılında Neptün’üde keşfetmişlerdir.

Merkür

Çağlar öncesinde ilk defa Sümerler tarafından gözlemlendiği düşünülen Merkür, Güneş’e en yakın ve Güneş Sistemi’nin ilk gezegenidir.  Çıplak gözle de görülebilen Merkür, en küçük ve en hızlı gezegendir. Bu nedenle Güneş etrafındaki bir turunu en erken tamamlayan gezegen olarak, bir yılı 88 gün ve bir gün ise 176 Dünya günüdür. Güneş etrafında çok hızlı dönmesinden dolayı adını, Roma tanrılarının habercisi ve tüccarların tanrısı olan Merkür (Mercury)’den almaktadır.

Venüs

Güneş Sistemi’nin ikinci gezegeni olan Venüs, Merkür’den bile sıcaktır ve gökyüzünde mücevher gibi parlamasından dolayı, adını Roma’nın aşk ve güzellik tanrıçası olan Venüs’ten almıştır. Venüs’ün Yunan Mitolojisi’ndeki karşılığı Afrodit’tir. Çıplak gözle görülebilen Venüs, antik dönemlerden beri bilinmektedir.

Dünya

Evimiz, üzerinde pek çok yaşam barındıran Güneş sisteminin üçüncü gezegeni olan Dünya, diğer gezegenlerden farklı olarak adını mitolojiden almamaktadır. Uzayda masmavi bir görünümü olan Dünya’nın adı nereden geliyor? İngilizce’deki “Earth” kelimesinin nereden geldiği bilinmemesine rağmen, köklerinin eski İngilizce’ye ve Germence’ye dayandığı düşünülüyor. “Earth” kelimesi, İngilizce’de toprak anlamında da kullanılmaktadır. Toprak tanrısı Roma Mitoljisi’nde Tellus, Yunan Mitolojisi’nde de Gaia’dır. Bu nedenle Roma Mitolojisi’nden türetilen sözcüklerde Dünya’ya “terra”, bazı kültürlerde ise “Gaia” denilmektedir.

Türkçe’de Dünya denilmesine gelecek olursak, “dünya” sözcüğünün kökenleri Farsça’daki donya, Arapça’daki dünya sözcüklerine dayanmaktadır. Aslı Arapça olan bu kelime pek çok dilde de kullanılmaktadır.

Mars

Güneş sisteminin dördüncü gezegeni olan Mars adını, kızıl renginden dolayı Roma Mitolojisi’ndeki savaş tanrısı “Mars”tan almaktadır. Mars’ın Yunan Mitoljisi’ndeki karşılığı ise, Ares’tir. Ayrıca Mars, savaş ile bağlantısı kurulmadan önce tarım tanrısı olarak anılmaktaydı. Çıplak gözle görülebilen Mars, antik dönemlerden beri insanoğlu tarafından bilinmektedir.

Jüpiter

Güneş sisteminin beşinci, çap ve kütle yönünden en büyük gezegeni olan Jüpiter’in 79 tane uydusu vardır. Jüpiter’in ismi, Roma tanrılarının hükümdarı olan tanrıdan gelmektedir. Antik dönemlerden beri bilinen Jüpiter, çıplak gözle görülebilmektedir.

Satürn

Güneş sistemindeki altıncı gezegen olan Satürn, etrafındaki buz ve taşlardan oluşan halkası ile diğer gezegenlerden oldukça farklıdır. Satürn adını, Roma Mitolojisi’ndeki Tarım Tanrısı’ndan almaktadır. Yunan Mitolojisi’ndeki karşılığı Cronus’tur ve Cronus, Zeus’un babasıdır. Roma Mitolojisi’ne uyarlayacak olursak, Satürn, Jüpiter’in babasıdır ve Tanrı Uranüs ile Gaia’nında çocuğudur.

Uranüs

Güneş sisteminin yedinci gezegeni olan Uranüs, 1781 yılında ilk kez William Herschel tarafından keşfedilmiş ve yıldız olduğunu sanmıştır. Parklak mavi renge sahip olan bu gezegene, cennetin tanrısı olarak bilinen, kozmik bir güce sahip olduğuna inanılan en eski üstün tanrılardan olan Uranüs’un adı verilmiştir.

Neptün

Güneş sisteminin sekizinci gezegeni olan Neptün, su rengine benzediği için Roma Mitolojisi’ndeki deniz tanrısı Neptün’den adını almıştır. Yunan Mitolojisi’ndeki karşılığı ise, Poseidon’dur.

Gelelim gezegen kategorisinden çıkarılan ve yıllardır bilim insanları tarafından tartışma konusu olan Plüton’a… Cüce gezegen olarak bilinen ve gezegen kategorisinden çıkarılan Plüton, karanlık görünümü nedeniyle adını Roma yeraltı tanrısı Plüton’dan almıştır ve Yunan Mitolojisi’ndeki karşılığı Hades’tir.