ÖZEL HABER / RÖPORTAJ: Kazı Başkanı Prof. Dr. Vedat KELEŞ Parion'u anlattı

Çanakkale ili, Biga İlçesi, Kemer Köyü sınırlarında bulunan Parion Antik Kenti, Çanakkale Boğazı'nda yer almış önemli liman kentlerindendir. Parion ile ilgili merak edilenleri Sayın Parion Kazı Başkanı Prof. Dr. Vedat KELEŞ'e sorduk:

Parion kazı alanı hakkında genel bir bilgi verebilir misiniz? Kazı çalışmaları ne kadar zamandır devam ediyor?

Parion kazı çalışmaları önce 1997, 1999 ve 2002 yıllarında Kuzey Troas Yüzey araştırmaları şeklinde başladı. Ardından 2005 yılında Atatürk Üniversitesinden Prof. Dr. Cevat BAŞARAN başkanlığında başlayan sistemli arkeolojik çalışmalar 2015 yılından itibaren 2 Dönem kazıları olarak Ondokuz Mayıs Üniversitesinden Prof. Dr. Vedat KELEŞ başkanlığında sürdürülmektedir.

İlk olarak 2005 yılında kentin güney nekropolünde başlayan kazılar günümüzde, Agora, Roma Tiyatrosu, Roma Hamamı, yamaç hamamı, Odeion, Kuzey Sur, Sondaj 10, Sondaj 11 ve bu yıl kazılacak olan Kuzey nekropol ve Sondaj 14 ile birlikte 10 sektörde devam etmektedir.

Parion Antik Kenti hangi yıllara tarihleniyor ve varolduğu dönem hakkında hangi konuları aydınlatıyor?

Parion antik kenti, antik kaynakların verdiği bilgiye göre MÖ. 709 yılında kolonize edilmiş ama öncesinde de bir yaşam olduğu düşünülürse MÖ 8.yy’dan MS. 12.yy.’a kadar sürekli yerleşim görmüş; yani 1800 yıl kabaca bir yerleşim var. Grek, Roma , Bizans ve çok azda olsa Osmanlı dönemi buluntuları var. Ancak şu andaki yoğunluk daha çok Roma ve Bizans ağırlıklıdır.

Bölgede yaptığınız çalışmalarda arkeolojik anlamda en çok bilgi veren buluntular neler?

2005 yılından beri yapılan kazılarda, terrakotta figürinler, seramik ve sikkeler en fazla ele geçen materyaller olarak karşımıza çıkıyor. Bunun yanında cam, metal eserler ve plastik eserlerde ele geçmiş ve geçmeye devam ediyor. Bu buluntular kentin, demografik yapısı, kültsel yaşantı, ekonomisi ve diğer kentlerle olan ilişkilerine ışık tutmaktadır.

Kazı çalışmaları sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda kentteki kültürel ve sosyal yapı, sanatsal üretimler hakkında neler söylenebilir?

Yapılan arkeolojik kazılar ve ele geçen arkeolojik bulgulara göre kentte başta tanrı Apollon olmak üzere, Isıs-Serapis, Priapos, Artemis, Asklepios ve Dionysos gibi tanrı ve tanrıçalara inanılmaktadır. Sosyo - kültürel yapı kentin hellenistik dönemde oldukça zengin olduğu bu zenginliğin Roma döneminde de devam ettiği ama MS.3yy. ortalarından sonra aşamalı bir kötüye gidiş olduğu anlaşılmaktadır.

Parion Roma Tiyatrosu hakkında genel bir bilgi verebilir misiniz?

Roma Tiyatrosu kentin en önemli yapılarından biridir. Yaklaşık 5000 kişilik olduğu tahmin edilen yapının güzel bir manzaraya sahip olduğu görülmektedir. İmparator Vespasianus döneminde yapımına başlanan tiyatro sonrasında bazı tamirler görmüştür.

Sahne binasına çıkan merdivenlerin olduğu blokların üzerinde yer alan Gladyatör Graffitileri ve 3 arşitrav bloku üzerinde yer alan yazıt Tiyatronun Commodus döneminde Gladyatör döğüşlerine de ev sahipliği yaptığını göstermektedir. Günümüzde sadece sahne binasına ait kalıntıların yer aldığı tiyatroda kavea tamamıyle bitki örtüsü ile kaplıdır. Sahne binasının scaneafrons alınlıkarında Demeter’in kızı Persophoneyi araması mitolojisinin işlendiği ele geçen kalıntılardan anlaşılmaktadır.

Kentte daha çok hangi Tanrı ve Tanrıçalar için yapılmış heykel ve kabartmalar bulunuyor? Ayrıca, Bizans Dönemi'nde de kentin önemini devam ettirmesi sonucu, mimari açıdan nasıl bir değişim geçirdiği görülüyor?

Artemis, Orpheus gibi tanrılar ile Hadrian ve Commodus gibi imparatorlara ait heykel parçaları ele geçmiştir. Bizans dönemindeki mimari daha derme çatma ve kendinden önceki muhteşem mimarinin üzerine yapılmış Dolayısıyla bir tahribat söz konusu.

2020 yılında yapılan kazı çalışmaları sonucunda hangi yapılara ya da eserlere ulaşıldı?

2020 yılında tiyatro, hamam, Odeion, SDJ 10, SDJ 11 ve Güney nekropoliste yapılan kazılarda yüzlerce envanterlik ve etütlük eser ortaya çıkarılmıştır.

Çalışmaları kaç kişilik bir ekiple yürütüyorsunuz?

Çalışmalar 6’sı yabancı olmak üzere 45 kişilik bir ekiple yürütülmektedir.

Troas bölgesindeki diğer antik kentlerle karşılaştırıldığında, Parion'un ortak ve farklı özellikleri neler?

Parion bu bölgedeki en erken kolonize edilen kent olup sahip olduğu iki doğal limanı ve jeopolitik konumu ile en önemli liman kentlerinden biridir. Özellikle Roma döneminde ilki  Caesar, ikincisi Augustus olmak üzere iki defa koloni statüsü verilmiş Hadrian dönemindeki Hadrianus ünvanını da sayarsak üç defa koloni statüsü verilmiş önemli bir kenttir. Alexandria Troas, Troia, Pergamon, Allianoi, Skepsis, Coela, Apameia Myrlea ve Philippi ve Perinthos gibi kentlerle yakın ilişki içerisindedir.

Parion Antik Kenti'nin arkeoloji tarihi açısından, özellikle Türkiye ve bulunduğu bölge için önemi nedir?

Parion bulunduğu bölgede sahip olduğu arkeolojik potansiyel ve her dönem önem verilen bir kent olması nedeniyle arkeolojik anlamda ülkemizin kültürel zenginliklerine büyük bir katkı yapmakta ve kültür turizmi anlamında ise Çanakkale’de yeni bir kültür rotası olma yolunda büyük bir aşama kaydettiği söylenebilir.

Parion Antik Kenti ile ilgili planlanan projeler var mı?

Parion Turizm karşılama projesi önemli bir proje olarak hazır durumda, bunun yanında “Propontika” adlı bir uluslararası dergi hazırlığı devam etmekte, odeion yapısının 3d modelleme ile gezilebilir bir hale getirilmesi amaçlanmaktadır.

Kenti ziyarete gelenleri neler bekliyor? Görülmesi gereken önemli yapılar hangileri?

Troas bölgesinin en iyi korunmuş odeionu, mükemmel bir Roma hamamı, plan bakımından Anadolu hamam örneklerinden farklı olan Yamaç hamamı, tiyatrosu, muhteşem gün batımı, antik liman, oda mezarlar, nekropolis ve son yıllarda çok popüler olan Aşıklar şapelini görebilirler. Kemer Köyü de doğal güzellikleri bünyesinde barındıran bir köydür.

Parion Antik Kenti hakkında herhangi bir yayın hazırlığı var mı?

Her yıl bir yayın hedefimiz var 2020 yıında Propontis ve Çevre Kültürlerini bilim dünyasına kazandırdık. 2021 yılında ise, “Parion Amphora Mühürleri”, ve “Tiyatro Sikkeleri” adlı kitapları bilim dünyasına kazandıracağız.

Son olarak eklemek istedikleriniz var mı?

Sağlıklı günlerde buluşmak dileği ile. Yolu Çanakkale’ye bu bölgeye gelen herkesi Kuzey Troas’ın Parlayan Yıldızı Parion antik kentine bekliyoruz.

 

ÖZEL HABER / RÖPORTAJ
Buğurcan BAŞTUĞ