İngiliz şair William Wordsworth’ün şiirleri Türkçe'de

Bu yıl tüm dünyada doğumunun 250’nci yıl dönümü kutlanan Wordsworth’ün şiirleri Türkçe ve İngilizce olarak okurla buluşuyor. VakıfBank Kültür Yayınları’ndan (VBKY) çıkan “Bir Bulut Gibi”, İngiliz Romantizminin kurucusu William Wordsworth’ün şiirlerinden bir seçki sunuyor. Usta çevirmen Nazmi Ağıl’ın Türkçe’ye kazandırdığı kitapta şairin şiire bakışı, üslubu, Romantik dönemle ilişkisi, hayatı, çalışmaları ve tabiatın kendisine ifade ettikleri detaylıca aktarılıyor.

Gotik, tabiat, iç dünya…

Romantik dönem 18’inci yüzyılın sonu itibarıyla başladı ve 19’uncu yüzyılın ortalarına kadar uzandı. Önceki yüzyılların sanatını etkisi altına alan kuralcılığa başkaldırı olarak doğan bu akım, edebiyattan müziğe kadar sanatın her alanını etkiledi. Sanatçılar kendilerini “özgür” olarak tanımlarken yeni anlatım formlarına başvurdu: Tabiata derin bir hayranlık gösterildi, güzellikleri ön plana alındı, gotik ve fantastik öykülere ilgi duyuldu, sanatçının iç dünyası önemli hale geldi, öykülerde, tiyatro oyunlarında krallar ile soylular yerine halktan kişiler anlatıldı… William Wordsworth ise İngiliz Romantizminin babası olarak kabul ediliyor.

Sanat için sanat değil, hayat için sanat

Usta çevirmen Ağıl kitapta, Wordsworth için şiirin ne olduğunu detaylandırıyor: “Önce güçlü duyguları uyandıran yaşantı tecrübe edilip not alınmalı, sakin bir zamanda bu yaşantı hatırlanmaya çalışılmalı, süzülüp gereksiz tüm ayrıntılardan temizlenmeli ve son olarak halkın anlayacağı bir dille ifade edilmelidir. Ardından Wordsworth, hayalgücüne değinir” diyor. Wordsworth’e göre insan zihni yalnızca dış uyarıları kaydeden pasif bir organ değil! Hayal gücü sayesinde inanılmaz ötesi bir yaratıcılığa sahip. Bu nedenle de her şey şiire konu edilebilir. Ağıl, şöyle devam ediyor: “Yeter ki kişi en önemsiz görünen varlık ve olgulara anlam verebilecek yetiye sahip olsun. Bu işi en iyi yapabilecek kişiler tabiatla iç içe, dimağları kültürün yapaylığıyla bulanıklaştırıcı etkisinden uzak yaşayan köylülerdir. ‘Sanat için sanat değil, hayat için sanat’ kuralını benimseyen Wordsworth’e göre şiir insanlara ahlaki ve felsefi değeri öğreterek onları yüceltme amacını güder. Dolayısıyla şair de halkın üstünde güçlere sahip bir varlık değil, halkın arasından çıkmış biridir.

Kahramanlar halktan kişiler

Şiirlerinde yer alan kahramanlarını sıradan kişiler arasından seçen Wordsworth, çoğu zaman sade, anlaşılır ve basit bir üslupla yazardı. Ağıl, Wordsworth’ün prensipleri ile Romantik şiirin yakın ilişkisine dikkat çekiyor, ardından ise şiirlerden örneklerle bir çözümleme yapıyor: “Doğayı sorumsuzca tüketirken kendi hayatlarımızı da mahvettiğimizi acıyla idrak ettiğimiz bu günlerde özel bir anlam taşıyan ve kentli insanın hem doğadan hem kendi doğasından yabancılaşmasına ağıt yakan ‘Dünya Çok Fazla Bize’ adlı şiir bu yüzden ilk sırada. Benzer şekilde ‘Baharın İlk Günlerinde Yazılmış Dizeler’ şiirinde Wordsworth tabiattan uzaklaştığı için, birbirine eziyet eden ve dünyayı yaşanmaz bir yer kılan insanın aptallığına yas tutar. ‘Kalbim Yerinden Fırlar’ adlı şiir Romantik dönemin çocuksu sevinçlere, dünyaya bir çocuğun saflığı içinde bakmaya ne kadar çok önem verdiğinin bir örneğidir.”

Kitaptan:

Bir Bulut Gibi Yalnız Dolaştım

Bir bulut gibi yalnız dolaştım

Vadiler, tepeler üzerinde süzülen,

Ve bir kalabalıkla karşılaştım

Bir sürü altın nergisle birden;

Gölün kıyısında, ağaçların dibinde,

Meltemle, kıpır kıpır dans eden.

Saman yolunda göz kırpıp

Işıldayan yıldızlar gibi, körfez

Hattı boyunca uzayıp

Gidiyorlardı bitimsiz, aralıksız.

İlk bakışta sayıları on bin kadardı,

Neşeyle sallanıp duruyorlardı.

William Wordsworth kimdir?

7 Nisan 1770’te dünyaya gelen William Wordsworth, Sanayi Devrimi’nin içinde doğarken, üniversite eğitimi esnasında Fransız Devrimi’ne tanık oldu. Bunlar da şairin dünya görüşünü biçimlendirdi. Samuel Taylor Coleridge’le beraber İngiliz edebiyatında Romantik Çağı başlatan ortak şiir kitabı Lirik Baladlar (1798) ile tanınan Wordsworth’ün bu yapıtın ikinci baskısına yazdığı önsöz, İngiltere’de Romantizmin manifestosu kabul edildi. Wordsworth, sanayi toplumuna karşı ortaya koyduğu ekolojik duyarlılığıyla uzun yıllar boyunca insanların “doğaya dönüş” arzusunun sesi olarak görüldü. 1843’te Kraliçe Victoria tarafından kraliyet şairi unvanıyla onurlandırılan Wordsworth 23 Nisan 1850’de vefat etti. Wordsworth’ün VBKY’den çıkan “Bir Bulut Gibi” kitabı, şairin önemli şiirlerinden oluşuyor.