Deprem nedeniyle seçimler ertelenecek mi?

Perşembe günü Reuters'a konuşan bir Türk yetkili  "Şu anda göründüğü kadarıyla seçimlerin 14 Mayıs'ta yapılmasının önünde ciddi engeller olduğunu" dile getirdi.  Euronews'den edinilen bilgilere göre; ismi açıklanmayan yetkili, deprem bölgesinde ülke nüfusunun yüzde 15'inin yaşadığına ve üç aylık olağanüstü hal ilan edildiğine dikkat çekerek seçimle ilgili bir karar vermek için henüz çok erken olduğunu belirtti.

Yetkili, "Yeni bir seçim döneminden çıkmış gibiyiz. Gelişmelere bakacağız ama şu anda 14 Mayıs'ta seçim yapılması konusunda çok ciddi zorluklar var" diye konuştu.

Peki seçimin ertelenmesi olasılığı var mı? Başta Anayasa olmak üzere kanunlar bu konuda ne tür maddelere sahip? YSK ve Anayasa Mahkemesi gibi kurumlar tarihin ileriye atılmasında nasıl bir rol oynayabilir?

Anayasa: "Sadece savaş olursa seçim ertelenebilir"

MADDE 5 – (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır.

(2) Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir.

Anayasa’nın 78. maddesine bağlı olarak 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun 5. Maddesi 

Anayasa’nın 78. maddesine bağlı olarak 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun 5. Maddesi Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sadece savaş hali nedeniyle ve ancak bu nedenden kaynaklanan TBMM kararı ile 1 yıl ertelenebileceğini net bir şekilde belirtiyor. 

5. Madde'nin 'Seçimin geriye bırakılması' başlıklı bendinde "Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmediğine dair karar verilmesi hâlinde, Cumhurbaşkanı seçimi bir yıl geriye bırakılır" ibaresi mevcut.  

Bu da depremin bir savaş olmadığını ileri süren ve bu sebeple de seçimlerin ertelenemeyeceğini belirten birçok hukukçunun temel dayanağını oluşturuyor. 

YSK seçim erteleme kararı alabilir mi?

Yüksek Seçim Kurulunun temel görev ve yetkileri, 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 79’uncu maddesi ile 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 14’üncü maddesinde ve 7062 sayılı Yüksek Seçim Kurulunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 6’ncı maddesinde düzenlenmiş durumda. 

Bu maddelerdeki görev ve yetkiler dışında 298 sayılı Kanun’un diğer maddeleri, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu, 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun, 3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun, 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu ve diğer kanunlarda da Yüksek Seçim Kuruluna verilmiş olan görevler bulunuyor. 

Yüksek Seçim Kurulu, ülkemizdeki seçimlerin başlamasından bitimine kadar başta Anayasa olmak üzere; 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, 7062 sayılı Yüksek Seçim Kurulunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile diğer seçim kanunlarına uygun olarak seçimlerin yönetim ve denetim işlemlerinin adil ve şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlayacak düzenlemeleri yapan, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleyen ve kesin olarak karara bağlayan, seçim sonuçlarını güvenli ve hızlı bir şekilde kamuoyuna duyuran Anayasal bir Kuruldur.

YSK'nın Anayasa'daki görev tanımı çerçevesinde kararlarına itiraz için başka bir yargı merciine başvurulamaması seçimin ertelenmesi yönünde bir karar alması durumunda ne tür bir tablo ortaya çıkacağı sorusunu gündeme taşıyor. 

Fakat normalde Anayasa'nın seçimleri erteleme kararını TBMM ve Cumhurbaşkanı'na vermesi ve bu kararın alınmasını da "sadece savaş durumuna" bağlaması YSK'nın bu tür bir karar alma olasılığını düşürüyor. 

Yüksek Mahkeme'nin 2012/30 sayılı esas ve 96 sayılı karar metni “Savaş ve benzeri zaruret sebepleriyle seçimlerin yapılmasının fiilen imkansız kalması” halinde ertelenmesinin önünü açıyor.

Eski TBMM Başkanı Bülent Arınç: Seçimler ertelenmeli

Eski TBMM Başkanı Bülent Arınç, sosyal medya hesabı Twitter üzerinden yaptığı paylaşımda seçimlerin bir başka zaman yapılması gerektiğini belirtti. 

Arınç, seçimleri erteleme konusundaki “naçizane düşüncelerim" diye şu ifadelere yer verdi:

Birinci tercihim; Milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ile 2024 yılı Mahalli İdareler Seçimleri birleştirilebilir. Bunun geçmişte örnekleri vardır. Bu yöntemle halka fazladan tercih hakkı verilecektir.
İkinci tercihim Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilli Seçimleri'nin ötelenerek Kasım 2023'de yapılmasıdır.
Üçüncü tercihim ise ilk iki seçenekte anlaşılamadığı takdirde tüm siyasi partilerin mutabık kalacağı başka bir tarih üzerinde anlaşma sağlanmasıdır.

Arınç mesajının sonunda şöyle dedi:

Sonuç itibariyle ne olursa olsun bu zaruret hali dolayısıyla seçimler bir defaya mahsus olmak üzere tehir edilmelidir. Seçimleri ertelemeye yönelik teklifim kabul görürse ayrıntılı olarak başka düşüncelerimi de ifade edebileceğim.

AKP’li yetkiliden seçim tarihi açıklaması: Biraz erteleme olmalı

Cumhuriyet'ten edinilen bilgilere göre; seçimlerin ertelenmesi konusunda AKP'den bir açıklama yapılmamış olsa da AKP'li bir yetkilinin verdiği bilgi partinin seçimlere yaklaşımı hakkında bilgi veriyor.

Reuters'a bilgi veren AKP'li bir yetkili, parti teşkilatının yurttaş ile seçimleri konuşacak bir dönemde olunmadığını ifade ederek, "Düşünsenize Urfa'ya, Hatay'a, diğer şehirlere gidip sandık mı koyacaksınız? Bu mümkün mü? OHAL ortada, TBMM'nin de destek vermesi lazım. Biraz erteleme olmalı" dedi.

Aynı yetkili, "(Ne zaman olacağı konusunda) Ortak bir yol bulunur ama kasım en makul zaman gibi gözüküyor" dedi ve ekledi: "... sanki seçimden kaçıyormuşuz gibi bir hava da yaratılmasın. (Muhalefetin) Meydan okumaya dönmesi halinde bambaşka bir durum da ortaya çıkabilir."

Cumhur İttifakı açısından şu ortamda oy kaybının olacağını söyleyen aynı yetkili, "İnsanlarımız acılı, canlarını kaybetmiş, eşini, çocuğunu, anasını babasını, malvarlığını, evini hepsini kaybetmiş. Bu ortamda birine bunun faturasını kesmek isteyecektir. Ama dünyanın en büyük depremlerinden biri oldu bu. İki çok büyük deprem saat farkıyla yaşandı. O yüzden bunu anlamak lazım. İnsanların yarası sarılmalı, yeni bir yaşam kurmaları lazım. Buna imkân tanıyacak bir makul zaman gerekiyor" diye konuştu.

"SEÇİM KOLAY DEĞİL"

Bir hükümet yetkilisi ise depremde yıkım yaşayan kentlerdeki fiziki altyapıya dikkat çekti.

Yetkili, "Yani siyaseten bakmasak bile fiziki ortam bile buna uygun değil. Nereye sandıklar kurulacak, nereye seçmen listelerini asacaksınız, kim gelip kontrol edecek. Hayatın biraz düzene girmesi gerekiyor. Seçim ortamı mı kaldı ülkede? Nerede kim kampanya yapacak? 'İktidarı böyle yakaladık' mı diyecek muhalefet?" dedi.

Kısa süre içinde seçimlere gidilmesi halinde iktidarın oy kaybı olacağını ifade eden aynı yetkili, "Kasım ayına kadar seçimin ertelenmesi faydalı olacaktır. Erdoğan ve Bahçeli'nin bir araya gelip değerlendirme yapması temelde son söz için gerekli gibi" diye konuştu.

MUHALEFETTEN ERTELEMEYE TEPKİ

İktidar kanadından seçimin ertelenmesine yönelik görüşlerin ortaya atılmasının ardından muhalefet kanadından ertelemeye yönelik tepkiler gelmeye başladı.

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Yetkin Report'a yaptığı açıklamada, AKP'lilerin 18 Haziran seçimlerinin ertelenmesi taleplerinin altında seçimden kaçma iradesi olduğunu ifade ederek, anayasaya göre seçimin ancak savaş halinde ertelebileceğini belirtti.

Kılıçdaroğlu, "Savaş olmadığına göre seçim ertelenemez" dedi.

MUHALEFETİN ADAYI AÇIKLANMADI

Muhalefetin cumhurbaşkanı adayını henüz açıklamamış olması da belirsizlik yaratan bir konu olurken şubat ortasında açıklanması beklenen adaylık açıklaması ile ilgili şu ana kadar gündeme bir şey gelmedi.