İstanbul'un sarı rantı

İstanbul ulaşımında en çok kullanılan vasıtaların başında sarı taksiler geliyor. Kimi zaman vatandaşları canından bezdiren, kısa mesafe almayan, yolda bırakan, yolcu seçen taksiciler her gün yeni bir olayla gündeme geliyor. Bunun altında ise 40 milyar liralık plaka rantının döndüğü iddia ediliyor. Yaklaşık fiyatı 2.5 milyon TL olan taksi plakasının işletmeciliğinin çoğunu galericiler yapıyor. Bir kişi sadece bir tane plakaya sahip olabiliyor. Ancak eşi, çocukları ve yakın ailesi üzerine taksi plakası alan yüzlerce insan var. Taksici çalıştıran plaka sahibinin aylık geliri yaklaşık 15 bin TL, yıllık ödedikleri vergi ise sadece 3 bin TL. Yol kesip tehdit ettiler İstanbul'da yolcularla, trafiktekilerle ve UBER'cilerle yaptıkları kavgalar ile gündemden düşmeyen taksiciler, üç gün önce de Esenyurt'ta bir turizm firmasına ait minibüsün önünü kesti. Minibüs şoförünü tehdit eden taksiciler, evraklarını kontrol etti. Turizm şoförünün şikayetçi olması üzerine taraflar bu kez Esenyurt Polis Merkezi'nde karşı karşıya geldi. Burada kavgaya tutuşan iki tarafı, polis havaya ateş açarak durdurdu. Son yıllarda neredeyse her gün sahit olduğumuz bu kavgaların temelinde taksicilerin yeterince para kazanamamalarının sebep olduğu belirtiliyor. Bunun sebebi olarak da taksi plakası sahibine ödedikleri yevmiye, yakıt ve bunun gibi giderler.

İstanbul'un en büyük sorunu olan ulaşımda kullanılan vasitalardan biri de sarı taksiler. Resmi kayıtlara göre, İstanbul'da 17 bin 395 tane taksi var. Fiyatı yaklaşık 2.5 milyon TL'yi bulan taksi plakalarının değeri ise her geçen artarken, satılmak istenen bir taksi plakası piyasada peynir ekmek gibi gidiyor. Sadece İstanbul'daki taksilerin piyasa değeri 40 milyar TL'yi geçiyor. Tabii taksi plakasını almanın da kanunlar çerçevesinde belli kriterleri var. Öncelikle İstanbul'da taksi plakası almak için en az beş yıl burada ikamet ediyor olmak gerek. Ardından psikoteknik, uyuşturucu, sağlık hekimi onaylı sağlık raporları ye adli sicil kaydının temiz olması şart. Bu belgeler İstanbul Büyükşehir Belediyesi Toplu Ulaşım Müdürlüğü'ne yollanıyor. İncelenen evraklarda eğer uygunsuz bir şey tespit edilirse başvuru reddediliyor. Eğer kriterler sağlanıyorsa onaylanıyor. Daha sonra plaka satın alma işlemi gerçekleştiriliyor. Bu işlemde de alıcı, notere bir defaya mahsus yaklaşık 100 bin TL 'plaka alım vergisi' ödüyor. Taksi plakası almak için sadece bu şartlar gerekli. Sağlık raporu ve adli sicil kaydı taksiyi kullanacak şoförler için de geçerli. 

Taksiciler ise 24 saatte iki vardiya ile 12 saat esasına göre çalışıyor. Şoförlerden biri, öğlen saat 15.00'te teslim aldığı taksiyi gece 03.00'te diğer şoföre bırakıyor. Taksiciler Odası'na göre, taksi şoförlerinin plaka sahibine ödediği sabit bir rakam yok. Oda'ya göre, vardiyada kazanılan para ile yakıt alınır, yıkama yaptırılır ve araba üzerinden ihtiyaçlar sağlanır. Daha sonra kalan para ise üçe bölünür. Bir pay taksiciye, iki pay ise plaka sahibine verilir. Günlük para alma durumunun yapılmaması gerektiği belirtilse de şu an piyasadaki bütün taksilerde günlük ödeme sistemi var. İki vardiyalı çalışan taksiciler plaka sahibine 250'şer TL para ödüyor. Ayrıca tek giderleri de bu değil. Yemek, yakıt ve araca yapılan bakımlarla birlikte bu miktar yükseliyor. Durum böyle olunca ulaşım için taksiyi kullanmak isteyen vatandaşlar canından bezdiriliyor. Taksicilerin kimi kısa mesafe ve değişim saati gibi bahanelerle vatandaşları taksiye almıyor, kimisi de yolda bırakıyor ve yolcu seçiyor. 

Taksicilerin çift vardiya çalışması durumunda plaka sahiplerinin gelirleri aylık yaklaşık 15 bin TL'yi bulurken, yıllık ise sadece 3 bin TL plaka vergisi ödüyorlar. Yani taksicilikte en büyük pastayı her zaman plaka sahipleri alıyor. Bu yüzden plakalarda büyük bir piyasa ortaya çıkıyor. Geçtiğimiz yıl Türkiye'de UBER'in faaliyetlerinin yasaklanmasının ardından taksi plakalarının fiyatlarında yüzde yüze yakın artış oldu.

Mayıs 2019 tarihinde faaliyetleri durdurulan ve aralık ayında da erişim engeli konulan UBER'in ardından satışa çıkarılan taksi plakalarında kısa sürede alım-satım gerçekleşiyor. Kanuni düzenlemeye göre, bir kişi ancak bir tane taksi plakası alabilir. İkincisine izin yok. Bu yüzden taksi plakasındaki geliri gören rantçılar eşlerine, çocuklarına veya aile fertlerinin adına taksi plakası alıp işletebiliyor. 

Plaka alım-satımını yapan işletmelerden biri de galericiler. Galericiler, taksi şoförü ile uğraşmak istemeyen plaka sahiplerine aracılık ediyor. Galericiler hem plaka sahibinden yıllık bir ücret alıyor, hem de taksi işletmek isteyen şoförlere galerilerinde bulunan araçları satıyor. Istanbul trafiğindeki çoğu taksinin de işletmesinin bu oto galerilerde olduğu tahmin ediliyor.