Deprem tarihi yapıları da vurdu!

Kahramanmaraş merkezli meydana gelen asrın depreminde camiler, kiliseler ve kaleler yerle bir oldu. Hatay 2238 yıllık bir şehir ama eser kalmadı. 

14 ASIRLIK CAMİ YIKILDI

Anadolu’nun bilinen ilk camilerinden olan Hatay’daki Habibi Neccar Camii, Kahramanmaraş merkezli 7,7’lik depremde yıkıldı. 14 asırlık caminin yakınında bulunan tarihi Yeni Hamam da yerle bir oldu. Antakya'nın 638 yılında Müslüman Arapların eline geçtiği dönemde inşa edilen hoşgörü, kardeşlik ve huzurun sembolü Anadolu'nun ilk camilerinden Habib-i Neccar Camisi, depremin meydana getirdiği etkiyle tamamen yıkıldı. Avlusunda Hz. İsa'nın üç elçisinin mezarı bulunması nedeniyle Müslümanlar için olduğu kadar Hristiyanlar için de önemli merkezler arasında yer alan tarihi camiden geriye sadece moloz yığınının kaldığı görüldü.

HATAY ULU CAMİİ

Hatay'ın önemli simgelerinden olan ve 16. yüzyılda Memlükler tarafından inşa edilen Ulu Cami tamamen yıkıldı.

OSMANİYE

Osmaniye'de bulunan tarihi Enverül Hamid Camii kısmen zarar gördü.

GAZİANTEP KALESİ

Depremden etkilenen Gaziantep'te, tarihi kale de hasar gördü. Merkez Şahinbey ilçesindeki tarihi Gaziantep Kalesi'nin doğu, güney ve güneydoğu kısımlarında bulunan bazı burçlar, depremin etkisiyle yıkılırken, enkaz yola saçıldı. Kalenin yanındaki istinat duvarı da çöktü. Bazı burçlarda ise büyük çatlaklar oluştuğu görüldü. Öte yandan, kalenin yanında bulunan ve 17. yüzyılda inşa edildiği belirtilen tarihi Şirvani Camisi'nin kubbesi ile doğu istikametindeki duvarı kısmen çöktü.

MALATYA'NIN SEMBOLÜ DE DEPREMDE AĞIR HASAR GÖRDÜ

Malatya'da yapımına 1893'te başlanan ve Sultan 2. Abdülhamit'in verdiği destekle 1912'de tamamlanan tarihi cami, Kahramanmaraş merkezli depremde yıkıldı. Halk arasında "Teze Cami" olarak bilinen Hacı Yusuf Taş Camisi, depremin etkisiyle yıkıldı. 24 Ocak 2020'deki Elazığ'ın Sivrice ilçesi merkezli 6,8 büyüklüğündeki depremde zarar gören ve restore edilen tarihi cami, bir süre önce ibadete açılmıştı.

SARIMİYE CAMİSİ

Depremler nedeniyle, dünyanın aydınlatılan ilk caddesi olarak bilinen Kurtuluş Caddesi'ndeki tarihi yapılara zarar verdi. Caddede yer alan 16. yüzyılda yapıldığı bilinen Sarımiye Camisi de depremin yıkıcı etkisinden nasibini aldı. Kubbesi, minaresi ve bazı duvarları yıkılan caminin etrafı moloz yığınıyla kaplandı.

HATAY

Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen Hatay'ın Samandağ ilçesinde, 1800'lü yıllarda yapılan İngiliz Protestan Mektebi'nde de hasar oluştu. Kahramanmaraş merkezli depremlerde Hatay'ın Samandağ ilçesi Vakıflı Mahallesi'ndeki Meryem Ana Kilisesi de kısmen hasar gördü. Hatay'daki tarihi Aziz Georgios Rum Ortodoks Kilisesi de depremlerde hasar gördü.

2 BİN YILLIK SÜTUN YIKILDI

Kahramanmaraş merkezli depremler, Adıyaman’daki 2 bin yıllık Karakuş Tümülüsü’nde bulunan tonlarca ağırlıktaki ‘tokalaşma’ sütunlarını yıktı. 10 metre yüksekliğindeki sütunda bulunan kitabede, Grekçe, “Büyük Kral Antiochos ve Kraliçe Isias’a, oğlu büyük kral Mithridates (MÖ 36-21), bu anıtı kralın kızkardeşi ve kralların kralı Orodes’in karısı kraliçe Laodike’nin ebedi anısına yaptırdı” yazıyor.

ESKİ MECLİS BİNASI YIKILDI

Fransız mimar Leon Benju tarafından 1927 yılında Köprübaşı olarak anılan meydanda inşa edilen ve 1938'den Hatay Devleti'nin Türkiye'ye katıldığı 29 Haziran 1939'a kadar meclis binası olarak hizmet veren yapı yerle bir oldu.

HATAY BELEDİYE BİNASI

Depremde, tarihi Hatay Büyükşehir Belediye binası da hasar gördü.

TARİHİ ANTEP EVLERİ

Tarihi Antep evleri de, Kahramanmaraş depremlerinde zarar gördü.

KİLİS

Kilis'te 47 cami caminin hasar gördüğü, bunlardan 21'nin tarihi cami olduğu bildirildi.

GAZİANTEP

Gaziantep'teki tarihi Beyaz Han da deprem nedeniyle hasar aldı.

HATAY UZUN ÇARŞI

Hatay'ın simgelerinden ve turistlerin mutlaka uğradığı yerlerin başında gelen Tarihi Uzun Çarşı da depremde büyük hasar gördü.

TARİHİ DARB-I SAK KALESİ DE YIKILDI

Hatay'ın Kırıkhan ilçesinde yer alan tarihi Darb-ı Sak Kalesi de yıkılan yerler arasında. Yıkılan kalenin enkazı ve sarsıntının şiddetiyle hareket eden kayalar ise alt kısımda bulunan Bayezid-i Bistami türbesinin girişini kapattı.

ASIRLIK SARI SELİM CAMİİ

Hatay'ın Payas ilçesinde bulunan Sokullu Mehmet Paşa külliyesi içerisinde yer alan asırlık tarihi Sarı Selim Camiinin minaresinin bir bölümü yaşanan depremde yıkıldı. 1574-1575 yıllarında Sokullu Mehmet Paşa tarafından Mimar Sinan'a yaptırıldığı bilinen külliyenin bulunduğu alanda yer alan tarihi Sarı Selim Camiinin tek minaresinin üst bölümü depreme dayanamayarak yıkıldı. Bahçesinde asırlık zeytin ağacı da bulunan cami, güvenlik şeridi çekilerek kapatıldı.

KAHTA KALESİ

Adıyaman'ın Kahta ilçesinde bulunan tarihi eski Kahta Kalesi, Kahramanmaraş merkezli depremde hasar gördü. Kahta kalesi, uzun yıllar süren restorasyonun ardından geçtiğimiz yıl ziyaretçilere kapılarını açmıştı. 

ADIYAMAN ULU CAMİ

Adıyaman’da Dulkadirogulları tarafından 1300'lü yıllarda yapılan ve çeşitli dönemlerde restorasyon gören Ulu Cami tamamen yıkıldı. Caminin 1902 yılında restore edildiği ve şu anki halini aldığı biliniyor. Geçtiğimiz yıl bakım ve onarım yapılan cami depremde yerle bir oldu.

MALATYA

Anadolu Selçuklu Sultanı 1. Alaeddin Keykubad tarafından 1224 yılında yaptırılan, mimari olarak Anadolu'da ilk ve tek olma özelliğini taşıyan Ulu Cami ile Osmanlı döneminde yapılan ve taşlarının beyazlığından dolayı "Sütlü Minare" adını alan cami, depremlerde hasar gördü.

TARİHİ ANTAKYA RUM ORTODOKS KİLİSESİ

Depreme dayanamayıp yıkılan, yalnızca kapısı ve bir duvarı ayakta kalan bir diğer kilise de Antakya Rum Ortodoks Kilisesi. 1830'lu yıllarda yapımına başlanan kilise 1872 yılındaki depremde büyük hasar gördü ve ardından yıkıldı. Yeniden inşa edilen kilise 1900 yılında ibadete açıldı. Kilisenin cadde kısmında bulunan ve deprem yıkılmayan tek yeri olan kapısında ise Osmanlıca olarak 'Sultanımız Abdülhamid'in himayesinde, bu kapıyı saygın, yüce Doğu Patriği Meletiyos inşa etti ve inşasını tarihledi. Ey kullar bu kapıdan giriniz ve şükrediniz' yazılı.

ANTAKYA PROTESTAN KİLİSESİ

Hatay'daki Fransızlar döneminde elçilik ve Fransız Bankası olarak kullanılan Antakya Protestan Kilisesi, 2000 yılında Protestan Kilisesi olarak tanındı. Kilise 6 Şubat'taki depremlerde yıkıldı.

DİYARBAKIR SURLARI

Şiddetli iki deprem 5 bin yıllık Diyarbakır Surları’nı da vurdu.

HATAY İSKENDERUN

Hatay'ın İskenderun ilçesinde bulunan İtalyan Latin Katolik Kilisesi'nin ibadethane bölümü depremde yıkıldı.

GAZİANTEP KURTULUŞ CAMİSİ

Gaziantep’te, 1892'de kilise olarak yaptırılan, Cumhuriyet döneminde cezaevine ve 1984'te camiye dönüştürülen Kurtuluş Camisi’nin kubbe ve minareleri de depremde yıkıldı.

PERRE ANTİK KENTİ

Geçici olarak ziyarete kapatılan Perre Antik Kenti'nin girişindeki yolcu karşılama merkezinin çatı bölümü kısmen hasara uğradı.

Depremlerden etkilenen Malatya'daki bazı tarihi yapılar da zarar gördü.  Battalgazi ilçesinde bulunan Ulu Cami ile Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı da etkilendi. Ayrıca kervansarayın dış duvar kısmındaki tavanda bulunan bacaların birkaçı da devrildi.

Selçuklu Hükümdarı Alaaddin Keykubat zamanında 1224'te inşa edilen Battalgazi Ulu Cami de depremden zarar gördü.

TÜRBEDE BÜYÜK YIKIM

Depremin büyük yıkım yarattığı Nurdağı ilçesine bağlı Durmuşlar köyünde bulunan ve 400 kişilik bir cami, mesire yerleri, dükkânlar gibi yapıların yer aldığı Hz. Ukkaşe Türbesi’nde de cami ve türbe bölümleri yıkılırken, dükkânlar da hasar gördü.

KEÇİ BURCU DA ZARAR GÖRDÜ

Mardin Kapı semtindeki resim sergileri ile benzeri sanatsal etkinliklerin içinde yapıldığı Keçi Burcu’nun batı yakasında yüzlerce kilo ağırlıktaki taşların yerinden döküldüğü, dökülen bölgelerde dolgu duvarlarda dikey çatlaklar oluştuğu tespit edildi.

MİMAR SİNAN ESERİ BEHRAM PAŞA CAMİİ DE HASAR GÖRDÜ

1572 yılında Diyarbakır Valisi Behram Paşa tarafından Mimar Sinan'a yaptırılan Sur'un Abdaldede Mahallesi’ndeki tarihi Behram Paşa Camisi de depremden etkilendi. Duvarlarında derin çatlaklar oluşan caminin doğu ve batısındaki müezzin mahfilinde derin çatlaklar oluştu. 30'u sur, burç ve duvarları, 3'ü de cami olmak üzere 33 anıtsal yapı depremden etkilendi.

700 YILLIK TARİHİ MERYEM ANA KİLİSESİ YIKILDI

Hatay’da bulunan ve tarihi yaklaşık 700 yıllık olarak bilinen Meryem Ana Ortodoks Kilisesi, depremde ağır hasar alarak yıkıldı. Yıkılan kilisenin çan kulesi ise ayakta kaldı. Kilisenin 2020 yılında restore edildiği öğrenildi. Ayrıca, Hatay'daki 6.4 büyüklüğündeki sarsıntıda da zarar gördü. Vakıflı Mahallesi Muhtarı Berç Kartun, ilk depremlerin ardından kiliseyi ibadete kapattıklarını söyledi.

İSTİNAT DUVARI YIKILDI

Hatay’da dini toplantıların yapıldığı ve ‘dünyanın ilk mağara kilisesi’ olarak kabul edilen Saint Pierre Kilisesi'nin istinat duvarı yıkıldı. 1963 yılında Papa VI. Paul tarafından ‘Hac yeri’ ilân edilen St. Pierre Kilisesi veya Aziz Petrus Kilisesi, Stauris Dağı’nın batısında kayalara oyulmuş 13 metre derinliğinde, 9,5 metre genişliğinde ve 7 metre yüksekliğinde bir mağaradan oluşuyor. Hristiyanlığın Katolik, Ortodoks ve Protestanlık mezheplerine ayrılmadan önceki ilk kilisesi olarak da biliniyor.

HHASARLI 160 YILLIK CAMİ KEPÇEYLE YIKILDI

Depremde zarar göre Adıyaman'daki 1863 tarihli Ulu Cami kepçeyle yıkıldı.

TARİHİ YAPILARA DEPREM SONRASI İNCELEME

İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Kemal Kutgün Eyüpgiller, İstanbul Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Cemil Akçay, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı öğretim üyesi Dr. Mete Başar Baypınar ve öğretim üyesi  Dr. Selahattin Ersoy ile tarihi yapıları yerinde inceledi. Ekip, tek tek inceledikleri yapıların depremden nasıl etkilendiklerini belirleyecek.

ÜÇ BOYUTLU MODELLEME

İstanbul  Üniversitesi Mimarlık Fakültesi ekipleri deprem bölgesinde hasar gören tarihi yapılar için çalışmalara başladı. Alanda ayrı grup halinde çalışan ekipler, dron yardımı ile fotogrametri tekniği kullanarak ölçümler yapıyor ve lidar haritalama gerçekleştiriyor. Anadolunun bilinen ilk camilerinden olan Habibi Neccar Camii’nde inceleme yapan ekipler, tarihi yapıların üç boyutlu modellerini çıkartıyor.

TÜM ESERLER HATAY MÜZESİNE TAŞINDI

Hatay'da çeşitli müzelerde bulunan eserler, restoratör ve arkeologlar eşliğinde Arkeoloji Müzesi'nde toplandı.